Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулах үйл явц Үндсэн хуульд хэрхэн зөрчигдсөнийг Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт харуулж байна

Монгол Улсад Ерөнхий сайдыг огцруулах ажиллагаа хууль зөрчсөн байж болзошгүй асуудал үүссэн талаар Үндсэн хуулийн цэцийн Их суудлын дүгнэлт өчигдөр нийтэд дэлгэгдлээ. Тус дүгнэлт нь 2025 оны аравдугаар сарын 22-ны өдөр болсон цэцийн хурлаар хэлэлцсэн бөгөөд Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан эрх зөрчилдөх эсэх асуудлыг нягталсан байна.

Энэ үйл явцын голд нь Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Булгантуяагийн гаргасан албан ёсны саналын явц, түүний хурлын даргалах үйл ажиллагаа, мөн түүнчлэн Улсын Их Хурлын 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдөр баталсан “Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай” 95 дугаар тогтоол орж байна. Тухайн тогтоолыг үндэслэн Ерөнхий сайдыг огцруулах шийдвэрийг гаргахад хууль зөрчсөн эсэхийг цэцийн Их суудал судалжээ.

Дүгнэлтэд дурдсанаар, Их хурлын гишүүн Х.Булгантуяа хурлын даргалахдаа Үндсэн хуулийн хоёр заалтыг зөрчсөн байна. Нэгдүгээрт, тэрээр Үндсэн хуулийн 1 дүгээр зүйлд заасны дагуу ардчилсан ёс, хууль дээдлэх зарчмыг зөрчсөн үйлдэл хийжээ. Хоёрдугаарт, Их хурлын 2025 оны 10 дугаар сарын 17-ны тогтоолыг батлахдаа хуульд заасан үндсэн шаардлагуудыг үл тоомсорлон, хууль зөрчсөн эсэхийг судалсан байна.

Мөн цэцийн дүгнэлтээр, уг огцруулах ажиллагаа нь Үндсэн хуулийн 43 дугаар зүйлд заасан “улсын их хурлын гишүүдийн дөрөвний нэгээс доошгүй нь санал тавих” нөхцөлийг хангаагүй бөгөөд энэ нь хууль зөрчсөн үйлдэл гэсэн дүгнэлт гарчээ. Үндсэн хуульд зааснаар, гишүүдийн олонхийн саналаар огцруулах шийдвэр гаргах ёстой атал, энэ нөхцөл хангагдаагүй байж огцруулах шийдвэр баталсан нь хууль зөрчсөн гэж үзэж байна.

Эдгээр хууль зөрчигдсөн үйлдлүүдийн улмаас Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулах явц хууль зөрчиж, улс төрийн процессийн шударга байдалд эргэлзээ төрүүлсэн байна. Цэцийн дүгнэлтэд дурдсанаар, хуульд нийцээгүйгээр гаргасан шийдвэрүүдийг цаашид хүчингүй болгох, хууль зөрчиж гаргасан шийдвэрийг цуцлах шаардлагатай гэж үзэж байна.

Энэхүү дүгнэлт нь Монгол Улсад парламентад суудалтай гишүүдийн эрх зөрчих, хууль хэрэгжүүлэх үйл явцад шударга зарчмыг хангах шаардлагыг улам тодорхой болгож байна. Түүнээс гадна, энэ нь улс төрийн тогтвортой байдлыг хангах, хууль ёсны тогтолцоог бэхжүүлэхэд чухал нэгэн хөшүүрэг болох боломжийг бүрдүүлж байна.

Цаашид, хууль зөрчсөн үйл явц илүү нягт судалж, цаашдын хууль эрх зүйн зохицуулалтад анхаарах хэрэгтэй. Үндсэн хуульд заасан эрх зөрчсөн үйлдлийг цаашид давтагдахаас сэргийлэх зорилгоор цэцийн шийдвэрийг үндэслэсэн хууль эрх зүйн шинэчлэл хийгдэх шаардлагатай байгааг энэ дугуйлал нотолж байна. Энэ нь зөвхөн улс төрийн тогтвортой байдалд төдийгүй, иргэдийн итгэлцлийг нэмэгдүүлэх чухал алхам болохыг үгүйсгэж болохгүй.

Дүгнэлт: Монгол Улсад хууль зөрчсөн огцруулах ажиллагаа явагдсан талаар Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт ил тод болсон нь улс төрийн эрх зөрчсөн хууль зөрчлийн шинж чанарыг хангасан байдалтай. Энэ үйл явцын зөв зохицуулалт, хуульд нийцсэн үйл ажиллагаа нь ирээдүйн парламентын тогтолцооны тулгуур үндсийг бататгах чухал алхам болох нь тодорхой байна.