Гэрээний нууцлал, намын нөлөө нүүрсний салбарын ил тод байдлыг зогсоож байна

Нүүрсний салбарын өнөөгийн байдал, ил тод байдлын асуудал нь Монгол Улсын эдийн засаг, улс төрийн тогтвортой байдалд нөлөөлөх эрсдэлтэй тулгамдсан асуудал болж байна. УИХ-ын гишүүн Ж.Золжаргал өнгөрсөн өдрүүдэд Хэвлэлийн хүрээлэнд хийсэн танилцуулгад, дэлхийн нүүрсний гэрээний хэмжээний ил тод байдал, төрийн өмчит компанийн засаглал, улс төрийн нөлөөний асуудлыг онцлон тэмдэглэв.

Тэрбээр дэлхийн нүүрсний гэрээний 10 сая тонн ил болж, харин 100 сая тонн орчим хэмжээний гэрээнүүд нууц хэвээр байгааг онцолж, эдгээр нууц гэрээнүүдийн цаана Монголын нүүрсний зах зээлд шударга өрсөлдөөн, шударга үнэ тогтоох боломж хаагдаж буйг шүүмжиллээ. Тухайлбал, “Чайна Энержи” компаний гэрээ 2030 он хүртэл жилд 5 сая тонн нүүрс нийлүүлэхээр тохирсон бөгөөд нийт хэмжээ нь 250 сая тонн хүрэх томоохон хэлэлцээр болсон байна.

Гишүүн Ж.Золжаргалын хэлснээр, нүүрсний худалдааны ил тод байдал нь зөвхөн гадна талд харагдах мэдээллээс гадна, дотоодын зах зээлд өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх, хээл хахуулийг бууруулахад гол түлхүүр болох боломжтой. Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар, “Эрдэнэс Тавантолгой”-ийн нүүрсний экспортын 79 хувь нь урт хугацааны гэрээ, үлдсэн 21 хувь нь биржээр хийгдэж байна. Энэ харьцаа нь зах зээлийн шударга өрсөлдөөн, үнэ тогтворжуулах үүднээс нэлээд тэнцвэргүй байдал үүсгэж байна гэдгийг онцоллоо.

Мөн тэрбээр нүүрсний үнэ, нөхцөл дэлхийн зах зээлд ил тод бус байгааг шүүмжилж, зөрүүг арилгахын тулд биржийн аргыг түлхүү ашиглах шаардлагатайг онцлон тэмдэглэв. Түүнчлэн, үнэ, нөхцөл нууцлах, гэрээний нууцлал нь зөвхөн хээл хахууль, авлигын тогтолцоотой холбоотойг онцлон, эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд төрийн бодлого, хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх шаардлагатай байгааг анхаарууллаа.

Түүнчлэн, Ж.Золжаргал гишүүн нүүрсний салбар дахь төрийн нөлөө, намын эрх ашиг, хээл хахуулийн эрсдэлийг бууруулах зорилгоор “Таван алхам” санал болголоо. Үүнд: нүүрсийг илүү их хэмжээгээр биржээр зарах, хил хүртэлх тээврийг Монголчууд өөрсдөө хариуцах, чанараар нь бус, үнэ цэнээр нь борлуулах, үндэсний үнийн индексийг бий болгож ашиглах, бүх гэрээг ил тод болгох зэрэг чиглэлүүд багтжээ.

Тэрбээр мөн “нүүрсний хулгай” гэх ойлголт нь төрийн өмчит компаниудын нууц гэрээ, намын томилгоо, улс төрийн оролцоотой шууд холбоотой болохыг онцолж, ийм тогтолцоо нь Монголын баялгийн шударга хуваарилалтыг зогсоож, улс орны хөгжлийн хойшлуулах нэг хүчин зүйл болж буйг шүүмжиллээ.

Нүүрсний салбарын ил тод байдал, төрийн өмчит компаниудын засаглал, улс төрийн нөлөөллийг бууруулах чиглэлээр хийж буй эдийн засаг, улс төрийн шинэчлэлийн шаардлага улам бүр нүүрлэж байгаа бөгөөд энэ нь зөвхөн эдийн засгийн чухал асуудал төдийгүй, улс орны нэр хүнд, иргэдийн итгэл үнэмшилд шууд нөлөөлж буйг мэргэжилтнүүд онцлон тэмдэглэж байна. Монголын нүүрсний зах зээлд шударга өрсөлдөөн, ил тод байдал тогтоох нь зөвхөн эдийн засгийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх төдийгүй, төрийн нэр хүндийг сэргээх үндсэн алхам болох нь тодорхой байна.