Дэлхийн улс төрийн тавцан дээр тулгарч буй хамгийн чухал үйл явдлуудын нэг нь Унгарт болох Орос, АНУ, Украины удирдагчдын дээд хэмжээний уулзалт болоход ойртож байна. Энэ арга хэмжээ нь зөвхөн гурван талын харилцааны хандлагыг тодорхойлохоос гадна, орон нутгийн улс төрийн тогтвортой байдал, дэлхийн геополитикийн шинэ тэнцвэрийг бүрдүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлэхээр хүлээгдэж байна.

Украины Ерөнхийлөгч Володимир Зеленский энэ удаагийн уулзалтад оролцох хүсэлтэйгээ илэрхийлж, амласан бололцоогоо бататгаж байна. Тэрбээр “Хэрвээ гурван талт уулзалтад оролцох боломж олдвол, эсвэл Америкийн Трамп Путинтэй, дараа нь миний хувьд оролцох нөхцөл бүрдэх юм бол, бид хэлэлцээрийн шинэ хуудас нээх боломжтой” гэсэн байр суурь илэрхийлжээ. Гэвч, энэ хүсэл нь олон улсын зүгээс эргэлзээ, сорилттой хослон яригдаж байна.

Украин улс энэ удаагийн уулзалтад оролцох эсэхдээ нөлөөлсөн хүчин зүйл бол 1994 оны Будапештын санамж бичгээр баталгаажсан баталгааны механизмын үр дүнгүй байдал юм. Тухайн бичигт Украин цөмийн зэвсгээс татгалзсан ч, баталгааны механизмыг хангаж чадаагүй нь одоо хүртэл аюулгүй байдлын баталгааг хангахад бэрхшээл учруулж байна. Иймээс, Зеленский улс орныхоо аюулгүй байдлыг баталгаажуулах илүү бодитой хариуцлагатай механизм нэвтрүүлэхийг зорьж буй юм.

Орос, АНУ-ын харилцаа сүүлийн жилүүдэд эрс дордож, олон улсын тавцан дээр тогтворгүй байдлыг үүсгэж байна. Трампын засаг захиргаа Украинд дайн зогсоох зорилгоор идэвхтэй оролдохыг хүсч буй бол Путин энэ уулзалтаас өөрийн стратегийн зорилгодоо хүрэхийг эрмэлзэж байна. Энэ хоёр улсын харилцаа, мөн Украин дахь нөхцөл байдал дэлхийн улс төрийн тогтолцоонд шинэ эрсдэл, боломжийг үүсгэж байгаа бөгөөд цаашид олон улсын дипломат харилцаа, баталгаа, тогтвортой байдлын хувьд чухал сорилт болох нь тодорхой байна.

Энэ уулзалт нь зөвхөн хоёр улсын харилцаа төдийгүй, дэлхийн олон улсын бодлого, баталгааны тогтолцоонд чухал нөлөө үзүүлэхээр харагдаж байна. Төвийг сахисан орнууд болох Турк, Швейцарь, Ватикан зэрэг улс орнуудын оролцоо, оролцоог нэмэгдүүлэхийг уриалж буй нь олон улсын эв нэгдлийн чухлыг харуулж байна. Мөн энэ үйл явдал нь цаашид олон улсын баталгаа, дипломат ажиллагааны үр дүнд тулгуурлан илүү бат бөх, үр ашигтай механизм бүрдүүлэх шаардлагыг харуулж байна.

Энэ дээд хэмжээний уулзалтын үр дүн хэрхэн гарч ирэх нь дэлхийн аюулгүй байдал, эдийн засгийн тогтвортой байдалд шууд нөлөөлөхөөр харагдаж байна. Орос, АНУ, Украин улсын хувьд энэ нь өөрсдийн стратегийн зорилгоо хэрэгжүүлэх, харилцаагаа шинэ түвшинд гаргах чухал боломж ч байж болно. Гэсэн хэдий ч, дипломат ажиллагааны үр дүн нь олон улсын хүлээлтээс илүү бодит хариулт гаргах эсэхэд ихээхэн хамаарах бөгөөд энэ үйл явдлын цаашдын хөгжлийг анхааралтай ажиглах шаардлагатай байна.

Эцэст нь, энэ уулзалт нь зөвхөн гурван улсын нөхцөл байдлыг биш, дэлхийн улс төрийн тогтолцооны шинэчлэл, баталгааны тогтолцоог өргөжүүлэхэд томоохон түлхэц болох магадлалтай. Олон улсын орон зайд үүсч буй энэ шинэ үеийг зөв ашиглаж, харилцан ойлголцол, баталгааг бэхжүүлэх нь дэлхийн аюулгүй байдал, тогтвортой байдлын үндэс суурь болохыг онцгойлон тэмдэглэх нь зүйтэй.

Галын аюул Бангладешийн оёдлын салбарын эдийн засгийн цохилт болсон нь

Өчигдөр /2025.10.18/ Бангладешийн нийслэл Дака хотын нисэх буудлын карго цогцолборт үүсэн болсон томоохон гал түймэр нь улсын эдийн засагт цочирдмоор нөлөөг үзүүлж эхэллээ. Галын улмаас экспортын салбарын хэд хэдэн чухал бүтээгдэхүүн, түүхий эд хохиролд ороод зогсохгүй, олон сая ам.долларын эд хөрөнгө сүйдэж болзошгүй байгааг тус улсын эдийн засгийн томоохон салбарынхэн мэдээллээ.

Бангладешийн оёдлын үйлдвэрлэл, экспортын салбарын холбооны ахлах дэд ерөнхийлөгч Инамул Хак Ханыг иш татвал, гал түймэр нь тус салбарын бараа бүтээгдэхүүн, түүхий эд, дээж материалын агаарын тээвэрлэлтэд нөлөөлж, экспортын гүйцэтгэлд томоохон саад учруулсан. Ачаалал ихтэй карго цогцолбороор өдөртөө 600 метр тонн хатуу бараа бүтээгдэхүүн тээвэрлэдэг бөгөөд энэ нь жилд арван сарын турш оргилд хүрдэг онцлогтой.

Гал түймэр гарсны дараа нислэгүүдийг түр зогсоосон бөгөөд нисэх буудлын гал сөнөөгчид, тусгай албаныхан ажиллаж эхэлсэн бөгөөд хохирлын хэмжээг тогтоохоор орон нутгийн бизнес эрхлэгчдээс мэдээлэл цуглуулж байна. Үүний зэрэгцээ, энэ салбарын хувьд ойрын хугацаанд эдийн засгийн гүнзгий хохирол үүсэх магадлал өндөр байна.

Өнгөрсөн долоо хоногт Бангладешт гурван удаа томоохон гал гарсан нь тус улсын аюулгүй байдал, логистикийн тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлж байна. Мягмар гаригт Дака дахь оёдлын үйлдвэр болон химийн агуулахад гарсан гал, Пүрэв гаригт Читтагонг дахь оёдлын үйлдвэрийн шатан унасан нөхцөл байдал эдийн засгийн салбарын цохилтыг улам нэмэгдүүлж байна. Түүнчлэн, тус улсын эдийн засгийн цөм болсон оёдлын салбар нь дэлхийн хоёрдугаарт ордог бөгөөд томоохон брэндүүд болох “Walmart”, “H&M”, “Gap” зэрэг компаниуд тус улсын бүтээгдэхүүнд ихээхэн хамааралтай байдаг. Энэ салбарт 4 сая гаруй хүн ажилладаг бөгөөд жилд 40 тэрбум ам.долларын орлого бүрдүүлж, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 10 гаруй хувийг бүрдүүлдэг.

Бангладешийн эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдалд үзүүлэх энэ удаагийн галын нөлөө нь зөвхөн салбарын хэмжээнд бус, улсын эдийн засгийн тогтвортой байдал, гадаад худалдааны дотоодын хамаарлыг ч эргэлзээтэй болгов. Улмаар, энэ мэт осол гэмтлийн давтагдал нь илүү хариуцлагатай хяналт, аюулгүй байдлын шинэ стандартуудыг боловсронгуй болгох шаардлагыг үүсгэж байна. Цаашид, үүссэн хохирлыг нөхөх, аюулын эрсдлийг бууруулах бодлого, зохицуулалтууд ялангуяа логистикийн салбарт чухал үүрэг гүйцэтгэх нь тодорхой байна.

Хамгийн чухал нь, энэ осол нь зөвхөн нэг салбарын хохирол төдийгүй, тус улсын эдийн засгийн өсөлтөд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй тул, ялангуяа үүссэн хохирлыг хэрхэн хурдан нөхөж, аюулгүй байдлын шинэ стандартыг хэрхэн нэвтрүүлэх нь цаашдын хөгжилд түлхэц болох нь дамжиггүй.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хориг: Үндсэн хууль, улс төрийн тогтворт байдалд нөлөөлөх онцгой хандлага

2025 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга А.Үйлстөгөлдөр Үндсэн хуулийн хамгаалалтыг онцлон тэмдэглэж, УИХ-ын шийдвэрийг тэрбээр бүрэн хориг тавих хуваарьтай байгааг илэрхийлэв. Энэ шийдвэр нь улс төрийн тогтвортой байдал, хууль зүйн нэрийн дор өрнөж буй эрх зүйн маргаан, ардчиллын үнэт зүйлсийн хамгаалалтад чухал хүлээлт үүсгэж байна.

Эх сурвалжийн мэдээллийн цэгцтэй дүн:
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга А.Үйлстөгөлдөр өнөөдөр хийсэн мэдээлэлдээ, Үндсэн хууль бол ард түмнээс гарсан эрхэм дээд баримт бичиг тул эрх зүйн баталгааг хадгалах үүднээс УИХ-ын шийдвэрийг бүрэн хориглох болсныг онцлов. Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан эрх зүйн үндсэн зарчмуудыг хамгаалах, улс орны тогтвортой байдлыг хангах зорилготой хийгдсэн алхам гэж шинжээчид үзэж байна.

Мөн хууль зүйн бодлогын зөвлөх А.Бямбажаргал энэ тухай тайлбарлахдаа, “Ажлын тав хоногт хориг тавих эрх нь Монгол Улсад хууль зүйн үндсэн эрх бөгөөд тус эрхийнхаа хүрээнд Ерөнхийлөгч шийдвэр гаргаж байна” хэмээн онцлов. Тэрбээр, “Үндсэн хуульд ганцхан зарчим бий. Хориг бол улс төрийн биш, Үндсэн хуулийн эрхийн дагуух асуудал” хэмээн тодотгож, энэ шийдвэрийн онцлогийг тодорхойлсон.

Түүнчлэн, Монголын ардчиллын баталгаа нь түүхэн туршлагад гурван удаа хориг тавьсан тохиолдол байгаагүй бөгөөд, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн хоёр гишүүн нэг өдөр огцорсон тохиолдол өмнө байгаагүйг онцлон дурдлаа. Энэ нь Монголын парламент, Ерөнхийлөгчийн хоорондох эрх зүйн маргаан, улс төрийн дарамт, эрх зүйн баталгааг хангахыг зорьсон онцгой алхам болохыг шинжээчид тэмдэглэж байна.

Тогтворгүй байдал, эрх зүйн баталгааны асуудал:
Монгол Улсад энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн хориг нь зөвхөн хууль зүйн хүрээнд бус, улс төрийн тогтворт байдалд ч нөлөөлөх эрсдэлтэй. Үндсэн хуульд заасан эрх зүйн хүрээнд Ерөнхийлөгчийн хориг тавих эрхийг ашиглах нь, улс орны эрх зүйн тогтолцоог илүү чангатгах, тэнцвэрийг хадгалах зорилготой ч, нөгөө талаар улс төрийн дарамт, эрх мэдлийн тэнцвэргүй байдалд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй гэдгийг шинжээчид анхааруулж байна.

Энэ нь цаашид Монгол Улсад эрх зүйн баталгааг хангах, ардчиллын үнэт зүйлсийг хамгаалах зорилгоор, улс төрийн хүчин хоорондох харилцаа, эрх мэдлийн тэнцвэрийг хэрхэн зохицуулахад нөлөөлөх нь судалгааны гол сэдэв болж байна. Мөн, дэлхийн жишигтэй харьцуулж үзвэл, олон улсын зарим орны тэнцвэртэй эрх зүйн тогтолцоо нь Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг хязгаарладаг ч, Монголд энэ шийдвэр нь илүү тодорхой, онцгой нөхцөл байдалтай холбоотойгоор хүлээж авсан юм.

Цаашдын үр дагавар, боломж:
Энэхүү хууль эрх зүйн алхам нь Монгол Улсад эрх мэдлийн тэнцвэрийг хадгалах, улс төрийн дарамтыг бууруулах зорилготой ч, нөгөө талаар эрх зүйн маргаан, улс төрийн зөрчилдөөн нэмэгдэх эрсдэлтэй байна. Тодруулбал, парламент, Ерөнхийлөгчийн хоорондох эрх мэдлийн тэнцвэрт нөлөөлөх, төрийн байгууллагын үйл ажиллагааг зогсоох эсвэл хурдтай шийдвэр гаргахад сорилт тулгарч болзошгүй.

Ийнхүү, Монгол Улс өөрийн онцлогт тохирсон эрх зүйн шинэчлэлийн алхмыг хийж буй энэ үед, цаашид эрх зүйн тогтолцоог илүү бат бөх болгох, ард түмний итгэл үнэмшлийг хадгалах чиглэлээр бодлого, хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох шаардлага үүсч байна. Үүнд, улс төрийн эрх мэдлийн тэнцвэрийг хангах, хууль зүйн баталгааг сайжруулах, олон улсын жишигт нийцсэн эрх зүйн системийг хөгжүүлэх зорилт чухал хэвээр байна.