Цэргийн мөргөлдөөн Суданд хүний эрхийн хямралыг эрчимжүүлж, олон мянган хүний амь насыг эрсдэлд оруулж байна

Мягмар гаригт Суданы Эль Фашер дахь эмнэлэгт халдлага гарч, хэд хэдэн зуун хүн амиа алдаж, хүний эрхийн ноцтой зөрчил илэрч байна. Энэ нь улсын цэргийн хүчний эзлэх бүс нутгийн аюулгүй байдал, хүний амь насыг хамгаалах олон улсын хариуцлагыг эрсдэлд оруулж буйгаар үзүүлж байна.

2025 оны 10 дугаар сарын 28-ны өдөр болсон халдлагад, ДЭМБ-ын мэдээллээр, зөвхөн Эль Фашерын эмнэлэгт 460 гаруй өвчтөн, эмнэлгийн ажилтнууд болон бусад оршин суугчид амиа алдсан үзүүлэлт гарчээ. Эмнэлгийн эмч нарын мэдээллээр, хагас цэрэгжсэн Хурдан дэмжлэг үзүүлэх хүчин (RSF) бүлэглэл энэ халдлагыг зохион байгуулсан бөгөөд тэд эмнэлэгт байсан хүүхэд, хөгшин, эмч нарыг хөнөөсөн тухай олон нийтэд мэдээлж байна.

Энэхүү халдлага нь зөвхөн хүний амийг хөнөөх бус, олон улсын хүний эрхийн зөрчилд хүргэж буйг олон улсын байгууллагууд шүүмжилж байна. НҮБ-ын хэвлэлийн төлөөлөгчийн мэдээллээр, RSF бүлэглэл нь олон улсын хүний эрхийг зөрчиж, эмнэлгийн үйл ажиллагааг зогсоосон төдийгүй, хүний амь насыг зүй бусаар хөнөөж байгаа нь цаашид тулгарах олон улсын хариуцлагыг үүсгэжээ.

Мөн тус мөргөлдөөн нь хүн амын суурь хэрэгцээг хангах, олон мянган хүнийг зугтахад хүргэсэн байна. Суданы Хойд Дарфур муж дахь нөхцөл байдал улам хүндэрч, НҮБ-ын мэдээллээр, 36 мянга гаруй хүн нүүлгэн шилжиж, олон мянган хүн гацсан жагсаалтад оржээ. Цаг агаарт, эдийн засгийн хямралын зэрэгцээ, хүний эрхийн зөрчил улам бүр нэмэгдсээр байна.

Энэ нөхцөл байдал нь Судан улсын иргэдийн амьдралд цаашид хэрхэн нөлөөлөх, олон улсын тусламж, эвсэл, дотоодын эрх баригчдын хариуцлагын асуудлыг сөхөж байна. Түүнчлэн, цэргийн хүчний үйл ажиллагаа улам бүр эрчимжиж, хүний эрхийн зөрчил тасралтгүй үргэлжлэх төлөвтэй тул олон улсын байгууллагууд халдлагыг зогсоох, хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр илүү идэвхжиж ажиллах шаардлагатай байна.

Цаашид энэ мөргөлдөөн нь улс төр, нийгмийн тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлж, олон улсын хамтын нөлөөлөлийг нэмэгдүүлж буй нь анхаарал татна. Суданд оршин суугчдын амьдрал тогтворжих, хүний эрхийг хамгаалах зорилгоор олон улсын оролцоо, дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай болох нь энэ нөхцөл байдлын хамгийн чухал чиглэл болоод байна.

Гэрийн аюулгүй байдалд сэтгэл зовж буй иргэдийн анхааралд: Угаарын хийн хордуулах аюулыг хэрхэн бууруулах вэ?

Угаарын хийд хордсон иргэдийн тоо нэмэгдсээр байна. Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн мэдээллээр, 2025 оны аравдугаар сарын 14-27-ны хооронд нийт 97 хүн угаарын хийн хордлогоор эмнэлэгт хандсан бөгөөд дөрвөн хүн нас баржээ. Энэ тоо нь зөвхөн бүртгэгдсэн тохиолдлууд бөгөөд бодит байдалд илүү олон иргэн хордсон байж болзошгүй байна. Тухайлбал, нас баралтын шалтгаанаар нь үзвэл, гэртээ угаартаж нас барсан байж болзошгүй тохиолдол ч бүртгэгдсэн байна.

Энэхүү аюул нь зөвхөн нийслэл хот төдийгүй орон нутгийн хэмжээнд ч нэмэгдэж байна. Сонгинохайрхан, Баянзүрх, Чингэлтэй, Сүхбаатар зэрэг дүүрэгт хамгийн олон тохиолдол бүртгэгдсэн бол, алслагдсан Налайх дүүрэгт ч мөн хэд хэдэн тохиолдол гарчээ. Түүнчлэн, Дархан-Уул, Дундговь аймгуудаас ч угаарын хийд хордсон мэдээлэл ирсэн байна. Иймээс энэ асуудал нь зөвхөн хотын эсрэг биш, бүх нутгийн хувьд нэн чухал сэдэв болоод байна.

Иргэдийн насны ангиллаар авч үзвэл, угаарын хийн хордлогын 73 хувь нь 18-аас дээш насныхан, харин 27 хувь нь 17-аас доош насныхан байна. Энэ нь насанд хүрсэн иргэд ч мөн өргөн хүрээний аюулд өртөж байгааг харуулж байгаа бөгөөд, хордлогын шалтгаан нь ихэвчлэн гэрийн яндан, халаалтын төхөөрөмжийн буруу ашиглалттай холбоотой байдаг. Түүнчлэн, тусламж үйлчилгээ үзүүлж буй байгууллагуудыг дурьдвал, цэргийн төв эмнэлэг болон Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн тусламж үйлчилгээ чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.

Энэ төрлийн аюулын эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэхэд иргэдийн өөрсдийн хариуцлага зайлшгүй чухал. Нийгмийн эрүүл мэндийн байгууллагаас зөвлөж буйгаар, хур тунадастай өдрүүдэд яндангаа цэвэрлэж, өрх, орон сууцыг сайтар шалгах, халаалтын төхөөрөмжийн засвар, суурилуулалтад онцгой анхаарах шаардлагатай. Мөн гэртээ аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор угаарын хийн мэдрэгч төхөөрөмж суурилуулах нь үр дүнтэй арга юм.

Энэ асуудал нь зөвхөн тухайн иргэний гэр бүлийн аюулгүй байдал төдийгүй, нийгмийн нийтлэг аюулгүй байдалд нөлөөлөх учраас, төрийн байгууллага, орон нутгийн засаг захиргаа, иргэдийн хамтын ажиллагаа зайлшгүй шаардлагатай боллоо. Цаашид угаарын хийн хордлогын тохиолдлыг бууруулах зорилгоор Монгол улс олон улсын жишиг, стандартуудыг нэвтрүүлэх, орон сууцны халаалт, аюулгүй байдлын хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шаардлага бий болж байна. Түүнчлэн, иргэдэд зориулсан сургалт, зөвлөмжийг улам өргөжүүлж, хариуцлагатай хандлагыг төлөвшүүлэх нь чухал юм.

Тэгэхээр, угаарын хийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд зөв дадал, технологийн дэвшлийг ашиглах, хамтын оролцоог нэмэгдүүлэх цаг болжээ. Энэ нь зөвхөн өнөөгийн асуудлыг шийдэхгүйгээр, ирээдүйд илүү аюулгүй, эрүүл орчинд амьдрах үндэсний зорилгоор чухал алхам болох учиртай.

Гурван зуун жилд хамгийн хүчтэй Меллиса хар салхи Карибын тэнгист цууриулж, Ямайка, Кубад хүнд аюул учруулав

Меллиса хар салхи Карибын тэнгисийн орнуудад зөөлөн биш, харин цочирдом хүчээр нөлөөлж, хамгийн хүчтэй хар салхины нэгээр бүртгэгджээ. Энэ аюулт салхи Куба, Ямайка, Доминик зэрэг улсуудад нөлөөлж, олон мянган хүний амьдрал, эдийн засагт асар их хохирол учруулсан нь сүүлийн 200 жилийн түүхэн дэх хамгийн хүчирхэг хар салхи болжээ.

Меллиса хар салхи энэ сарын эхэнд Карибын тэнгисийн орнуудад хүрч, салхины хурд 298 км/цаг хүрч, тавдугаар зэрэглэлийн хар салхины түвшинд байжээ. Үүний дараа гуравдугаар зэрэглэлд буурсан ч, Кубад маш аюултай хэвээр байна. Тус улсын хэдэн зуун мянган иргэн нүүлгэн шилжүүлж, олон газарт асар их хохирол учирсан байна. Кубын ерөнхийлөгч Мигель Диас-Канель энэ тухай “Улс орон даяар асар их хохирол учирсан” хэмээн мэдэгдэж, ард иргэдийг болгоомжтой байхыг уриалжээ.

Ямайкад хар салхины хүч 160 км/цагийн хурдтайгаар салхилж, энэ нь сүүлийн 200 жилийн хугацаанд тохиосон хамгийн хүчтэй салхи бөгөөд илүү ширүүн аадар бороо, усны үерийн улмаас олон газарт усанд автсан, цахилгааны шугам тасарсан байна. Улмаар одоогоор 15 мянган хүн түр байрлах байргүй хүнд нөхцөлд байна, цахилгаан тасарч, олон байгууллага үйл ажиллагаагаа зогсоосон. Ерөнхий сайд Эндрю Холнесс онц байдал зарлаж, тусламжийн ажил эхлүүлжээ.

Их хэмжээний хохирол учирсан энэ үйл явдал нь дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр нөлөөг илтгэн харуулсан байна. Уур амьсгал судлаачдын үзэж байгаагаар, хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй дэлхийн дулаарал хар салхины давтамж, хүчийг нэмэгдүүлж, улам аюултай болгож байна. Меллиса хар салхины үүсгэж буй нөхцөл байдал нь олон улсын хамтын ажиллагаа, тусламж үйлчилгээний чухал ач холбогдлыг харуулж байна.

Одоогийн байдлаар, олон улсын байгууллагууд, тэр дундаа Улаан загалмай болон НҮБ энэ бүс нутгийн хохирлыг бууруулах, нүүлгэн шилжүүлэлт, тусламжийн ажлыг эрчимжүүлэхээр ажиллаж байна. Мөн Карибын тэнгисийн орнууд, ялангуяа Багамын арлууд, Гаити, Доминик зэрэг улсуудад тусламжийн нислэгүүд хийгдэж, яаралтай тусламж, хүнс, эмийн бүтээгдэхүүн хүргэж байна.

Энэ байдал нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг үр дагавар, дэлхийн улс орнуудын хамтын ажиллагаа, бэлэн байдал, хариу арга хэмжээг сайжруулах шаардлагыг улам тодотгосон байна. Түүнчлэн, халуун орны арлуудын иргэдийн амьдрал, эдийн засгийн тогтвортой байдалд цаашид хэрхэн нөлөөлөх нь олон улсын анхаарлын төвд байна. Меллиса хар салхи хэр хүчтэй, хэр удаан үргэлжлэх нь дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн хариу урвал, түүнийг бууруулах олон улсын хүчин чармайлтад томоохон сорилт болсоор байна.