УИX-ын гишүүн П.Батчимэг болон УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны зарим гишүүд Олон Улсын Валютын Сангийн (ОУВС) Монгол даxь суурин төлөөлөгчийг xүлээн авч уулзав.

Уг уулзалтын үеэр:

-Дунд хугацааны эдийн засгийн төсөөллийг шинэчлэх,
-Эдийн засгийн шинжилгээг хийх,
-Эрсдэлүүдийг тодорхойлох, бодлогын зөвлөмжийн гэx мэт асуудлуудаар санал солилцспн байна.

Олон Улсын Валютын Сангийн Монгол Улсыг хариуцсан ажлын хэсгийн зүгээс “Дэлхий нийтээр нүүрсний үнэ 40-50 хувь буурсан талаар дурдаж, ихэвчлэн кокжсон нүүрс зах зээл дээр нийлүүлэгдэж байсан бол, одоо эрчим хүчний нүүрс гарч байгаа талаар мэдээллээ.

Мөн дэлхий нийтэд худалдааны тодорхойгүй байдал үргэлжилж байна.

Энэ байдал цаашид даамжирвал, валютын ханш унах, төсвийн орлого буурах, инфляц өсөх эрсдэлтэй талаар ярилаа.

Мөн нүүрсний үнэ буурч байгаа хэдий ч алт, зэсийн ханш өндөр хэвээр байна.

Тийм учраас манай улсыг Уул уурхайн салбарын бүтээгдэхүүнийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, төрөлжүүлэх шаардлагатай”-г зөвлөж, эдийн засаг ийм нөхцөл байдалтай байхад Татварын багц хуулийг боловсруулах, батлуулахад болгоомжтой хандахыг анхааруулав.

ОУВС-ийн холбогдох албаны төлөөллийн үзэж буйгаар Монгол Улсын Засгийн газар Сангийн яам хэрэглээний зээлийн үнэмлэхүй өсөлтөд үнэлэлт дүгнэлт өгч, хяналт тавих, өсөлтийг сааруулах тал дээр ажиллах нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэд хүрлээ.

Rio Tinto компани олборлолтын дарааллыг өөрчилж, лицензийн маргааны асуудал төслийн цаашдын төлөвлөгөөнд нөлөөлж эхэллээ

⚒ Төслийн стратегид гарсан шинэ эргэлт 

“Оюу Толгой” төслийн гүний уурхайн хоёрдугаар шат албан ёсоор үргэлжилж буй энэ үед Rio Tinto компани олборлолтын стратегид суурь өөрчлөлт оруулахаа мэдэгдлээ. Ингэснээр эхний ээлжинд төлөвлөсөн нэгдүгээр бүсийн оронд, хоёрдугаар бүсийн өмнөд блокоос олборлолтоо түрүүлж эхлүүлэх шийдвэр гаргажээ.

📍 Энэ өөрчлөлт нь:

• ⛔ Entrée Resources компанийн талбайд ажил түр зогссонтой холбоотой

• ⚖️ Лицензийн шилжүүлэгтэй холбоотой маргаан үргэлжилж буйтай

• ⚠️ Мөн гүний уурхайн эрсдэлийг бууруулах стратегийн бодлоготой салшгүй холбоотой.

📉 “Lift 1” буюу эхний олборлолтын бүсийн асуудал

“Lift 1” нэртэй нэгдүгээр бүсийн олборлолт 2025 оны эхээр эрчимжих төлөвтэй байсан ч, талбайн эзэмших эрхийн асуудал, тусгай зөвшөөрлийн маргаан, зардлын эрсдэл зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаалан компанийн зүгээс илүү найдвартай гарц болгон хоёрдугаар бүсийг түрүүлж ашиглалтад оруулахаар болсон байна.

🧾 Лицензийн маргаан гэж юу вэ?

Энэ удаагийн стратегийн өөрчлөлтийн гол цөмд байгаа маргаан бол:

Entrée Resources компанийн “Шивээ Толгой” болон “Жавхлант” талбайн лицензийг “Оюу Толгой” ХХК-д шилжүүлэх ажил удааширсан явдал юм.

• 🛑 Лицензийн шилжүүлэг 2025 оны хоёрдугаар сард эхэлсэн ч бүрэн шийдэгдээгүй.

• 📑 Энэ нь 2008 оны хөрөнгө оруулалтын гэрээ, 2009 оны Оюу Толгойн гэрээгээр заавал биелүүлэх нөхцөлд багтсан.

• 💬 Entrée Resources-ийн гүйцэтгэх захирал Стивен Скотт энэ удаашрал нь санхүүгийн эрсдэл, хувьцааны ханшид сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүйг анхааруулжээ.

📊 Олборлолтын зорилт & Хуваарийн өөрчлөлт

Rio Tinto компанийн 2028–2036 онд тавьсан гол зорилт:

• 🟢 Жилд дунджаар 500,000 тонн зэс олборлох

• 🟢 2025 онд 780,000–850,000 тонн зэс олборлохоор төлөвлөсөн

Гэвч нэгдүгээр бүсийн сааталтай холбоотойгоор хоёрдугаар бүсийн өмнөд хэсгийг түрүүлж ашиглах шаардлага үүсэж байна. Үүнийгээ эрсдэлийг бууруулах алхам гэж тайлбарлажээ.

🌍 Оюу Толгойн ач холбогдол

• 🪙 Монгол Улсын ДНБ-ийн 10 гаруй хувийг бүрдүүлдэг

• ⛏️ Дэлхийн хамгийн том зэс, алтны гүний уурхайнуудын нэг

• 🤝 Монгол Улс, Rio Tinto, Туркойз Хилл, Entrée Resources нарын олон талт оролцоотой төсөл

🇲🇳 Монголд ямар сургамж байна вэ?

1. Лицензийн тодорхой, ил тод бодлого чухал

   • Уул уурхайн том төслүүдийг хөрөнгө оруулагчид “эрсдэл”-ээр биш “тогтвортой эрх зүйн орчноор” хэмждэг.

   • Лиценз шилжүүлэг удааширвал бүх тал хохирдог — эдийн засгийн өсөлт, төсвийн орлого, хөрөнгө оруулалтын нэр хүнд.

2. Олон улсын гэрээг ойлгомжтой, мөрдөгдөхүйц болгох

   • 2008, 2009 оны гэрээнүүдэд тусгагдсан заалтууд цаг хугацаа өнгөрөх тусам цаасан дээр үлдэж болохгүй.

   • Засгийн газар, аж ахуйн нэгжүүд, хөрөнгө оруулагчид нэг стандарт дээр ажиллах шаардлагатай.

3. Олборлолтын уян хатан стратеги

   • Уул уурхайн салбар байгаль, лиценз, улс төрийн олон эрсдэлтэй тул том компаниуд альтернатив төлөвлөгөө бэлддэг. Энэ жишээг Монголын жижиг, дунд компаниуд ч дагаж сурах хэрэгтэй.

🧠 Тайлбар толь:

• Lift 1 – Гүний уурхайн олборлолтын анхны түвшин буюу анхны бүс.

• Block cave mining – Уламжлалт малталт биш, доороос нь хонгил үүсгэн, дээрх хүдрийг өөрөөр нь нурж буулгах технологи.

• Entrée Resources – Канадын хөрөнгө оруулалттай, “Оюу Толгойн” хамтран хөгжүүлж буй тусгай бүсэд лиценз эзэмшигч компани.

• LTP (Life of Mine Plan) – Уурхайн ашиглалтын бүхий л үеийг хамарсан төлөвлөгөө.

📌 Дүгнэлт:

Оюу Толгойн гүний уурхайн стратегийн шинэчлэл нь зөвхөн нэг компанийн дотоод шийдвэр биш — харин олон улсын гэрээ, лицензийн бодлого, геополитик, санхүүгийн эрсдэл зэргийг нэг дор харуулсан комплекс кейс юм. Монгол Улс энэхүү төслийг илүү ухаалгаар удирдах цаг иржээ.

Ерөнхийлөгч Дональд Трамп дахин Холбооны Нөөцийн Сан (Federal Reserve)-г шүүмжилж, АНУ-ын төв банкны бодлогын хүүг яаралтай бууруулахыг шаардлаа. Түүний үзэж байгаагаар, эдийн засагт бодит инфляцийн дарамт байхгүй байгаа тул өндөр хүү барьсаар байх нь улс оронд асар их алдагдал авчирч байна.

📉 Хүүгийн асуудал гэж юу вэ?

АНУ-ын Холбооны Нөөцийн Сан нь эдийн засгийн өсөлт болон хүлээлтийг зохицуулахын тулд бодлогын хүүг (Federal Funds Rate) тохируулдаг.
Одоогоор энэ хүү 4.25–4.5% байна.

Хүү өндөр байх нь:

• 📉 Зээл авах өртөг өснө (бизнесүүд хөрөнгө оруулалт хийхгүй)

• 📉 Хэрэглээ хумигдана

• 📉 Ажилгүйдэл өсөх эрсдэлтэй

• ✔ Харин инфляци буурна

Хүү нам байх нь:

• 📈 Зээл авахад хялбар болно

• 📈 Бизнесүүд хөрөнгө оруулна

• 📈 Хэрэглээ өснө, эдийн засаг хурдасна

• ❗ Гэвч инфляцийн эрсдэл нэмэгдэнэ

🗣 Трамп юу хэлсэн бэ?

Тэрээр энэ удаад мэдэгдэлдээ:

“Ганц тэнэг хүнээс болоод бид жилд 600 тэрбум доллар алдаж байна. Инфляц байхгүй байхад – хүүгээ буулга. Хэрвээ инфляц нэмэгдвэл хүүгээ өсгө. Би дэмжинэ” гэж мэдэгджээ.

Энд “ганц тэнэг хүн” гэдэг нь шууд Jerome Powell – ХНС-ын даргыг хэлж байгаа бөгөөд өмнө нь түүнийг огцруулна гэж сүрдүүлж байсан ч энэ удаад илүү зөөлөн, эдийн засгийн үндэслэл бүхий хэлбэрээр шүүмжилжээ.

📊 Түүний үндэслэл: CPI, PPI тайлан

АНУ-ын Хэрэглээний үнийн индекс (CPI) болон Үйлдвэрлэгчийн үнийн индекс (PPI)-ийн сүүлийн тоо баримтууд:

• 🟢 Инфляц огцом өсөөгүй

• 🟢 Зарим салбарын үнэ буурсан

• 🔵 Тогтвортой өсөлттэй байгаа

Иймд Трампын хэлснээр бодлогын хүүг 2 нэгжээр бууруулах нь:

• 🏦 Ойролцоогоор 900 тэрбум долларын зээлийн хүүгийн хэмнэлт

• 🚀 Эдийн засгийг сэргээх

• 🎯 Сонгуульд нэр дэвшигчийн хувьд “Эдийн засгийн аврагч” имидж бүрдүүлэх

📍 Монголд ямар сургамжтай вэ?

1. Үндэсний төв банкны бие даасан байдал

   • Монголбанк эдийн засгийн нөхцөл, инфляц, валютын ханшид нийцүүлэн бодлого тодорхойлж байгаа ч улс төрийн дарамтад орохгүй байх нь маш чухал.

2. Өндөр хүү = Өндөр дарамт

   • Монголд арилжааны банкны хүү өндөр (16–18%) байгаа нь бизнесийн зардлыг ихээр нэмэгдүүлж байна. Гэхдээ инфляц нам байхад өндөр хүүгийн орон зай байхгүй болохыг Трампын жишээ харуулж байна.

3. Мэдэгдэл + Тоо баримт = Зөв нөлөө

   • Улс төрчдийн эдийн засгийн мэдэгдэл тоо баримтад суурилбал олон нийтийн итгэлийг олж болно.

🧠 Түлхүүр ойлголтууд:

• CPI (Consumer Price Index) – Хэрэглэгчдийн өдөр тутмын бараа, үйлчилгээний үнийн өөрчлөлт.

• PPI (Producer Price Index) – Үйлдвэрлэгчдийн гаргах бүтээгдэхүүний үнэ.

• Federal Funds Rate – АНУ-ын төв банкнаас тогтоодог, банк хоорондын богино хугацааны зээлийн хүү.

• Inflation – Үнэ өсөлт буюу мөнгөний худалдан авах чадварын бууралт.

📌 Дүгнэлт:

Трампын зөөлөн шахалт бол 2025 оны сонгуулийн өмнөх стратегийн алхам төдийгүй, төв банкны бие даасан байдлыг шалгах хүчтэй сорил болж байна. Үүний зэрэгцээ инфляцийн бодит байдал, бодлогын хүүгийн үр нөлөө, улс төрийн хөндлөнгийн оролцоо гэсэн гол сэдвүүд дэлхий даяар дахин анхаарлын төвд орж байна.