Тагнуулын байгууллага 32.2 тэрбум төгрөгийн залилангийн схемийг илрүүллээ

Монгол Улсад сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж буй цахим гэмт хэрэг, хуурамч мэдээллийн ашиглалт үүсэн, эдийн засгийн эрсдэл үүсгэсээр байна. Үүний нэгэн жишээ нь Нийгмийн даатгалын цахим санд хуурамч мэдээлэл оруулах замаар их хэмжээний зээл завшсан хэрэг юм. Тагнуулын ерөнхий газар (ТЕГ) энэ чиглэлд хийсэн мөрдөн шалгах ажиллагаагаар нийт 32.2 тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг илрүүлж, хэд хэдэн хүнд холбогдуулан шалгаж байна.

ТЕГ-ын мэдээллээр, тус хэрэгт Монгол Улсын иргэн “З”, “М”, “А”, “У”, “Б”, “С” зэрэг нэр бүхий гурван бүлгийн этгээд оролцсон бөгөөд тэд нь нийгмийн даатгалын цахим системд хуурамч мэдээлэл оруулж, банк, санхүүгийн байгууллагуудаас их хэмжээний зээл авах зорилготой байжээ. Шалгалтаар эдгээр хүмүүс нь эрхэлсэн ажилгүй, хөдөлмөрийн чадвараа алдаж, үйл ажиллагаа явуулдаггүй 290 иргэнээс мэдээлэл хуулбарлан авч, зорилгоороо ашигласан болох нь тогтоогдсон байна. Мөн эдгээр иргэд нь өндөр цалинтай ажил хийдэг мэтээр хуурамч баримт бүрдүүлж, эрх бүхий албан тушаалтнуудад “хахууль” өгсөн байдал илэрсэн.

Энэхүү схемийн гол зорилго нь нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлт, мэдээллийг гуйвуулан, банк, санхүүгийн байгууллагуудаас зээл авахдаа хууртах явдал байжээ. Тодруулбал, арилжааны 9 банк, банк бус санхүүгийн 88 байгууллагаас нийт 32,2 тэрбум төгрөгийн зээл олгосон бөгөөд үүний ихэнх нь хуурмаг мэдээлэлд үндэслэсэн байсан тул эдгээр санхүүгийн байгууллагууд хохирол амссан байна.

Мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад тус схемийг зохион байгуулсан этгээдүүдийн холбогдох баримтууд, мэдээлэл илрүүлж, хуулийн дагуу хариуцлага хүлээлгэх ажиллагаа явагдаж буйг эх сурвалжийн эхэнд дурдсангүй. Гэхдээ энэ хэрэг нь цахим гэмт хэрэг, мэдээллийн аюулгүй байдал, мөнгө угаах гэмт хэргийн илрэл болохыг хууль хяналтын байгууллагууд онцолж байна.

Энэ хэргийг илрүүлсэн нь Монгол Улсад цахим гэмт хэргээс сэргийлэх, илрүүлэхэд чиглэсэн хууль эрх зүйн орчны хөгжил, мөрдөн шалгах ажиллагааны үр дүнг харуулж байна. Мөн эдийн засаг, нийгмийн бодлогын хувьд ч илүү анхаарал хандуулах шаардлагатайг дахин тодотгож байна. Тухайлбал, цахим системийн хамгаалалт, мэдээллийн үнэн бодит байдлыг хянах механизмийг боловсронгуй болгох, хариуцлага хүлээлгэсэн тогтолцоог хэрэгжүүлэх нь чухал болохыг олон улсын жишээ харуулж байна.

Цаашид мөнгө угаах, цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд чиглэсэн хуулийн зохицуулалтуудыг өргөжүүлэх, цахим хяналт шалгалтыг сайжруулах шаардлагатай бөгөөд энэ хэрэг нь үүнд томоохон сургамж болж байна. Үүнээс гадна, иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн мэдээллийн аюулгүй байдал, цахим орчин дахь хамгаалалтыг сайжруулахад онцгой анхаарал хандуулах хэрэгтэйг салбарын мэргэжилтнүүд онцолж байна.

Энэ хэрэг нь зөвхөн эдийн засгийн хохирол биш, мөн олон нийтийн итгэлцэл, цахим орчны найдвартай байдлыг хадгалах чухал сургамж болж байна. Цаашид төр, хувийн салбар хамтран ажиллаж, цахим гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд илүү үр дүнтэй арга хэмжээ авч, нийгмийн мэдээллийн үнэн зөв эсэхийг баталгаажуулах шинэ механизм боловсронгуй болох шаардлагатай байна.

Дэлхийн хамгийн том анимэ платформ “MyAnimeList” Оросын эрх баригчдын хоригт өртөв: ЛГБТК+ контентийн шүүмжлэл үүслээ

Оросын эрх баригчид дэлхийн хамгийн том анимэ, манга платформ “MyAnimeList”-ийг хориглосон нь олон улсын анхаарлыг татаж, улс төр, соёлын шинэ сорилт үүсгэж байна. Тус платформ нь 20 сая гаруй хэрэглэгчтэй бөгөөд Японы анимэ, комикс сонирхогчдод зориулсан дэлхийд нэр хүндтэй эх сурвалж юм. Гэвч өнгөрсөн долоо хоногт Роскомнадзор энэ платформыг албан ёсны шалтгаангүйгээр хар жагсаалтад оруулж, хязгаарлалт хийжээ.

Тус байгууллага шалтгаан тайлбарлахдаа “Уламжлалт бус бэлгийн харьцаа болон давуу эрхийг сурталчилсан мэдээлэл агуулсан материалыг системтэйгээр байршуулсан” гэх үндэслэл үзүүлсэн байна. Тодруулбал, “MyAnimeList” платформ дээрх зарим анимэ, комикст ЛГБТК+ сэдэвт агуулга нийтэд ил тод, олон нийтэд хүртээл болгож байсан нь эрх баригчдын үзэж буйгаар “хүчирхийлэл, буруу ойлголт” үүсгэж болзошгүй гэж үзжээ.

Энэхүү хоригийг тус платформд агуулсан контентыг устгасан тохиолдолд цуцлах боломжтойг Роскомнадзор онцолж, үүний дараа платформыг нийгмийн сүлжээ, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нэлээд шүүмжлэл дагуулж байна. Түүнчлэн, Орос өмнө нь хэд хэдэн анимэ кино, контентыг хориглож байсан бөгөөд 2021 онд Санкт-Петербургийн шүүх өсвөр насныханд үзүүлэхэд аюултай гэж үзэж, “Death Note,” “Tokyo Ghoul,” “Inuyashiki” зэрэг нэртэй анимэ контентыг хориглосон. Мөн 2013 оноос хойш ижил хүйстэнтэй холбоотой ямар ч контентыг нийгэмд түгээхийг эсэргүүцэж, хориглож эхэлсэн бөгөөд 2023 оны сүүлээр тус улсын Дээд шүүх ЛГБТ хөдөлгөөнийг “хэт даврагч байгууллага” гэж тодорхойлсон шийдвэр гаргасан нь олон улсын дэг жишигтэй зөрчилдөж байна.

Энэ үйл явдал нь зөвхөн соёлын салбарт төдийгүй улс төр, нийгмийн орчинд ч түгшүүрийн дохио болж байна. Оросын эрх баригчид ил тод, олон улсын стандартад нийцсэн мэдээлэлд хяналт тавихыг зорьж буй ч, энэ нь олон улсын болон дотоодын иргэний эрх чөлөөнд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. Мөн энэ үйл явдал нь цаашид ЛГБТК+ эрхийг хамгаалах хөдөлгөөнийг улам эрсдэлд оруулах, соёлын төвшин, мэдээллийн эрх чөлөөг хязгаарлах эрсдэлийг үүсгэж байна.

Ирээдүйд “MyAnimeList” платформын хоригийг цуцлах эсэх, түүнчлэн Оросын эрх баригчид ЛГБТК+ агуулгыг хэрхэн зохицуулах талаарх бодлого, хандлага нь дэлхийн олон улсын харилцаа, соёлын өрсөлдөөнд нөлөөлөхийн зэрэгцээ, хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах дэлхийн чиг хандлагатай уялдаж эхлэж байна. Түүгээр ч зогсохгүй, энэ үйл явдал нь мэдээллийн эрх чөлөө, олон улсын хэрэгжүүлдэг хүний эрхийн зарчмын хувьд шинэ сорилтуудыг үүсгэж байгааг шинжээчид онцолж байна.

Гэр бүлийн халуун дулаан, хамгаалалгүй хүүхэд: Монголын нийгмийн өнөөгийн сорилтууд

Монгол Улсад бага насны хүүхэд хамгаалал, аюулгүй байдал өнөөдөр хамгийн нэн тэргүүнд тавигдаж буй ч, бодлогын хэрэгжүүлэлт, санхүүжилт, олон нийтийн ойлголт зэрэг олон хүчин зүйлс үүрэг гүйцэтгэж байгаа нь илэрхий байна. Хүүхдийн тусламжийн 108 дуудлагаас харахад, сүүлийн жилүүдэд хүүхэд хүчирхийлэлд өртөх тоо тасралтгүй өсөж, гэр бүлийн хүрээнд үйлдэгдэж буй гэмт хэргийн эзлэх хувь өндөр хэвээр байна.

2025 онд 1.2 сая гэр бүлийг дэмжих зорилт тавьсан улсын төсөв 2025 оны төсвийн тодотголд орсон өөрчлөлтөөр 876.8 сая төгрөгөөр буурч, нэг гэр бүлд ногдох хөрөнгө оруулалт 143 төгрөгт хүрсэн нь хүүхэд хамгаалал, гэр бүлийн хөгжилд үзүүлэх нөлөөгөөр эрдэм шинжилгээний хүрээнд эргэлзээ төрүүлж байна. Түүнчлэн, ирэх онд тус чиглэлийн төсөв 122.8 сая төгрөгөөр нэмэгдэж, нэг өрхөд ногдох хөрөнгө 123 төгрөгт хүрэхээр тооцогдож байгаа ч, энэ хэмжээ нь бодит хэрэгцээг хангахгүй байж болзошгүй юм.

Энэ байдлыг нөхөхөд, боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын салбарын мэргэжилтнүүд гэр бүлийн боловсролыг эрчимжүүлэх, сэтгэлзүйн дэмжлэг үзүүлэх, хүний хөгжлийг нийгмийн бодлогоор хангах шаардлагатай байгааг онцолж байна. Гэвч өнөөгийн бодлого, төсвийн хөрөнгө оруулалт, хэрэгжүүлэлт нь хангалтгүй байгааг 2024 оны эцсийн мэдээллүүд илтгэнэ. Жишээ нь, сүүлийн 5 жилд цагдаагийн байгууллагад бүртгэгдсэн хүүхэд хохирсон хэрэг 2,207-д хүрч, жилээс жилд өсчээ. Үүнээс гадна, бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийн тоо ч нэмэгдэн, 2024 онд 598 хүүхэд гэмт хэргийн хохирогч болсон байна.

Түүнчлэн, насанд хүрээгүй хүмүүст үйлдэгдсэн гэмт хэрэг, тэр дундаа хүчиндэх, бэлгийн хүчирхийлэл, үр хөндөлт зэрэг асуудал ч нийгмийн сэтгэл зүй, иргэний нэр хүндэд нөлөөлөхүйц эрсдэлтэй байгааг мэргэжилтнүүд анхааруулж байна. Өнгөрсөн 5 жилд 110 орчим хүүхэд 0-7 насны ангилалд, 835 хүүхэд 14-17 насныхан бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн нь ялангуяа нийгмийн хамгаалал, боловсролын салбарын тодорхойгүй байдал, гэр бүлийн орчин дахь хяналт дутмаг байдлын илрэл юм.

Гэр бүлийн боловсролыг нэмэгдүүлэх, эрсдэлтэй нөхцөлд илрүүлэх, хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор улсын хэмжээнд хэд хэдэн шинэчлэл хийхээр төлөвлөж буй ч, бодит хэрэгцээ, үр дүнд хүрч чадах уу гэдэгт олон нийт, мэргэжлийнхэн эргэлзэж байна. Тухайлбал, гэр бүлийн боловсрол олгох сургалт, нийгмийн үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, зорилтот бүлэг рүү чиглэсэн илүү үр дүнтэй арга хэмжээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

Эцэг эхчүүдийн үүрэг, хариуцлага, гэр бүлийн боловсролыг нэмэгдүүлэх чиглэлд төрийн бодлого, нийгмийн дэмжлэг чухал болохыг шинжээчид онцолж байна. Иргэдийн зөв ойлголт, оролцоо нэмэгдэж, нийгмийн хариуцлага бүрэн хангагдахгүй бол хүүхдийн эрхийг хамгаалах хуулийн хүрээнд цаашид ч олон сорилт тулгарч болзошгүй. Тиймээс, улсын стратеги, төсөв, бодлого төлөвлөлтөд хүүхэд, гэр бүлийн аюулгүй байдал, хамгаалалтыг хамгийн чухал зорилт болгон тусгах шаардлагатай байна. Энэ чиглэлээрх шинээр боловсруулсан хөтөлбөрүүд, бодлогууд нь үр дүнгээ өгч, ирээдүйд амьдралын чанар, аюулгүй байдлыг баталгаажуулж чадах уу гэдэг нь цаашдын хамгийн гол сорилт юм.